Medellin en het verleden

Van Santa Marta reis ik ongeveer 1000 km naar beneden om in een hele andere wereld te belanden. Tropisch verandert in warm, korte broek wordt spijkerbroek en het kleine stadje wordt een metropool van 2,5 miljoen inwoners. Alsof mijn ‘vakantie’ in het Noorden voorbij is. Alsof ik weer thuis ben en het stadse leven weer begint. Bij aankomst moet ik enorm wennen; het mag dan wel een stad zijn met veel bomen, maar waarom rijden er zoveel auto’s midden door de stad; meer specifiek zo ongeveer door mijn hostel heen? En wat doe je ook alweer in een grote stad? Waar begin je?

Ik heb een tip gekregen om de volgende ochtend meteen een stadswandeling van 4 uur te doen van Real Tours en dat blijkt een gouden zet. Onze gids Dio is een zeer bekwaam en gepassioneerd spreker die ons vanuit zijn eigen perpectief meeneemt in de roerige geschiedenis van zijn stad. De stad van de ‘Paisa’s’; een ongelofelijk trots volk. Hij slaagt erin om de Colombiaanse context met een paar rake typeringen te schetsen, waardoor de chaos ineens structuur krijgt. Hij belicht de afgelopen zestig jaar waarin de paramilitairen op rechts, de guerrilla’s op links, de overheid en de drugsbendes er met zijn allen een teringzooi van maakten. Twintig jaar geleden nog maar was Medellin de meest gewelddadige stad van de wereld! Je kon als toerist de stad niet bezoeken en het centrum was vergeven van de bendeleden, junks en sekswerkers. In de jeugd van Dio heeft hij zijn beste vriend doodgeschoten zien worden. In zijn wijk waren afrekeningen in het drugscircuit aan de orde van de dag. En was er na jaren ellende eindelijk een veelbelovende presidentskandidaat, dan werd deze op klaarlichte dag in koele bloede afgeknald op een podium in opdracht van Pablo Escobar.

Pablo Escobar klom op als kleine drugshandelaar en eindigde in zijn eentje op de top van de apenrots. Hij verdiende meer dan hij ooit kon uitgeven, ondanks de huizen voor de armen die hij liet bouwen als ‘goedmakertje’ voor alle burgerslachtoffers. Hij bouwde uiteindelijk zijn eigen gevangenis - met alle comfort van dien - en werd in 1993 vermoord. Kom bij Dio dus niet aan met praatjes over ‘hoeveel goeds Escobar ook altijd heeft gedaan’ of met alle kijkers van Narcos op Netflix die Escobar lijken te vereren; het was een boef en geen heilige.

De productie van cocaïne gebeurt nog steeds in Colombia; er is zelfs vier keer zoveel cocaïne in het land als in de tijd van Escobar. Het veel lucratievere, maar ook veel geweldadiger onderdeel - de handel en het transport van de coke - is nu in handen van Mexicaanse drugskartels. Het geweld wat daarmee gepaard gaat, de afrekeningen, zijn in Colombia dus naar de achtergrond verplaatst. De afgelopen 20 jaar is Medellin langzaam uit zijn schulp gekropen. Grote trots is de metro, die inderdaad opvallend schoon en goed georganiseerd is. Bij het metrosysteem horen ook de kabelbanen die de wijken ver over de bergen bewust en goedkoop verbinden met het centrum.

Het centrum van de stad is een aanslag op de zintuigen; overal kraampjes, winkels, muziek, daklozen en de vreemdste optredens. Op pleinen wordt muziek gemaakt en de oudjes grijpen elkaar vast om een dansje te doen. Ik zie een opera zanger in een soort te krap zittend Elvis pak heel vals zingen en even verderop is er verhitte competitie gewichtheffen bezig. Het is levendig, maar soms iets te veel van het goede en dan moet je even op adem komen in een kerkje of in het Botero museum bijvoorbeeld. Botero die heel veel beelden schonk aan deze stad. Een van zijn beelden die werd verwoest door een granaat, bouwde hij precies zo na en de twee beelden staan tot de dag van vandaag op het plein; als herinnering aan de pijnlijke geschiedenis. Als materiële getuigen van een gewelddadig verleden voor een getraumatiseerd volk, die liever vergeet dan herinnert.

Ik dacht dat ik een hekel had aan tours, maar na deze ervaring boek ik voor de volgende dag met dezelfde organisatie nog een tour naar de wijk Moravia. Met een ‘community leader’, Hortensia, een vrouw van rond de 65, lopen we door de wijk die zich langzaam van een letterlijke vuilnisbelt heeft omgevormd tot een volwaardige wijk. Door allerlei sociale projecten is geprobeerd samen te werken met de lokale overheid en tegenwicht te bieden aan de macht van de drugsbendes, die tot de dag van vandaag nog altijd de touwtjes in handen hebben op de achtergrond.

Tijdens Corona is door gebrek aan bewaking helaas een deel van het groene park dat speciaal over de vuilnishoop heen was ontworpen weer teruggeclaimd door mensen die daar opnieuw hun geïmproviseerde huizen bouwen. Niemand heeft zin om door de overheid te worden verplaatst naar grote flats ver buiten het centrum. Het voelt alsof deze problematiek van illegale huisvesting zonder elektriciteit, water of gas nog lang niet is opgelost.

’s Avonds eet ik met een Vlaamse dame die in Ecuador woont, ontmoet in mijn hostel, die werkt voor een NGO en mij precies kan vertellen wat er nog meer speelt bij alle Colombianen die zij traint in weerbaarheid, gender en machtsstructuren. Heel interessant allemaal. Vrijdagavond doe ik een drankje met mijn ‘geheime informatiebron’ Lieke -die werkt voor de organisatie waar ik ook voor werk - en een vriend van haar uit Amsterdam. Lieke schreef haar promotie-onderzoek over de rol van vrouwelijke graffiti kunstenaars collectieven (waar zij zelf onderdeel van uitmaakt) binnen de feministische beweging in Medellin.

Het is dag drie als ik na een heerlijk ritje in de kabelbaan met de mooiste uitzichten over de stad, de beroemde Communa 13 bezoek. Toegegeven, verkeerd getimed qua hitte op het middaguur, maar het bezoek is mijn idee van een toeristische nachtmerrie. Een soort fuik waar je in terecht komt met alleen maar t-shirts, cocktails, lelijke schilderijen, opdringerige optredens en roltrappen naar het ‘uitzichtpunt’ boven waar je helemaal gek wordt van alle verschillende muziek in je oren. Voormalige probleemwijken kunnen wat mij betreft ook TE 'succesvol' worden. Met de staart tussen mijn benen zoek ik een vluchtroute de Communa uit.

Zoals je in de Middeleeuwen waarschijnlijk een stad bezocht om je voorraden aan te vullen en je klaar te maken voor het vervolg van je reis, zo heb ik mij in deze stad gevoed met meer informatie over de Colombiaanse context en me gewarmd aan wat meer en 'echtere' sociale contacten; ik bleek aan beide veel behoefte te hebben. Nu kan ik verder reizen door het mooie decor en krijgen de verhalen wat meer ‘reliëf’.